Για την ανάδειξη της Σκήτης των
Καυσοκαλυβίων σε καλλιτεχνικό κέντρο, πέραν των περιπτώσεων μεμονωμένων
ζωγράφων, σημείο αναφοράς αποτελεί ο αγιογραφικός οίκος των Ιωασαφαίων ζωγράφων.
.......Η ονομασία οφείλεται στον ιδρυτή μοναχό Ιορδάνη Ελεμίνογλου που γεννήθηκε στο Ανδρονίκιο της Καισάρειας της Καππαδοκίας στίς 12 Δεκεμβρίου 1832. Έφθασε στις Καρυές στις 6 Αυγούστου 1848, όπου έγινε μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ, έμαθε τή ζωγραφική τέχνη και άρχισε να αγιογραφεί το 1859. Ήταν φιλομαθής και γρήγορα απέκτησε μαθητές, όπως προκύπτει από τις προεγγραφές σε καταλόγους συνδρομητών βιβλίων από το 1862 εως το 1910[1]. Η συνοδεία εγκαταστάθηκε στο κελλί των Εισοδίων της Θεοτόκου στην Κερασιά της Μεγίστης Λαύρας, όπου ο Ιωάσαφ πέθανε στις 13 Οκτωβρίου 1880[2].
.......Η ονομασία οφείλεται στον ιδρυτή μοναχό Ιορδάνη Ελεμίνογλου που γεννήθηκε στο Ανδρονίκιο της Καισάρειας της Καππαδοκίας στίς 12 Δεκεμβρίου 1832. Έφθασε στις Καρυές στις 6 Αυγούστου 1848, όπου έγινε μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ, έμαθε τή ζωγραφική τέχνη και άρχισε να αγιογραφεί το 1859. Ήταν φιλομαθής και γρήγορα απέκτησε μαθητές, όπως προκύπτει από τις προεγγραφές σε καταλόγους συνδρομητών βιβλίων από το 1862 εως το 1910[1]. Η συνοδεία εγκαταστάθηκε στο κελλί των Εισοδίων της Θεοτόκου στην Κερασιά της Μεγίστης Λαύρας, όπου ο Ιωάσαφ πέθανε στις 13 Οκτωβρίου 1880[2].
Στις αρχές του 1882 η συνοδεία
μετακόμισε στη Σκήτη των Καυσοκαλυβίων και εγκαταστάθηκε στο κελλί του Αγίου
Γεωργίου στις 27 Αυγούστου 1887. Μέλη ήταν ο κατά σάρκα αδερφός του Ιωάσαφ και
μετέπειτα μοναχός Ιωάννης και οι μοναχοί Ακάκιος, Κωνσταντίνος, Αρτέμιος,
Θεοδόσιος, Στέφανος και Μιχαήλ. Ο συνολικός αριθμός των μελών της συνοδείας
έφθασε τους δέκα επτά και τα πορτραίτα τους απεικονίζονται σε ομαδικό χαρακτικό.
Εφάρμοσαν το δυτικότροπο νατουραλιστικό ζωγραφικό ύφος της εποχής τους με
μεγάλη φυσιοκρατική διάθεση και οι εικόνες τους γνώρισαν ευρεία αποδοχή σε όλο
τον κόσμο, απο την Ευρώπη, τη Νεα Υόρκη και γενικά την Αμερική μέχρι την
Αυστραλία.
.......Εγγραφές στο οικονομικό αρχείο της συνοδείας φανερώνουν παραγωγή άνω των επτά χιλιάδων εικόνων. Ο θρύλος των Ιωασαφαίων ζωγράφων διαδόθηκε ευρέως αποσπώντας τον έπαινο το Οίκουμενικού Πατριάρχη Ιωακείμ Γ’ του Μεγαλοπρεπούς που συχνά επισκέπτονταν τους ζωγράφους. Ο σουλτάνος Άβδούλ Χαμίτ τίμησε τους Ιωασαφαίους ζωγράφους με το Χρυσό Μετάλλιο των Ωραίων Τεχνών το 1900 και αργότερα με το παράσημο Μετζητιέ Γ’ Τάξεως[3].
.......Ευρέως γνωστή από τα έργα των Ίωασαφαίων είναι η εικόνα του Θεού Σαβαώθ[4]. Φορητή εικόνα του αγίου Μιχαήλ του Μαυρουδή που ανήκει στη συλλογή του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης φέρει την έπιγραφή: Έργον Αδελφότητος Ιωασαφαίων. Άθω 1899[5].
.......Από το εργαστήριό τους προέρχεται πλήθος νεότερων εικόνων, όπως του αγίου Γεωργίου στον ομώνυμο ναό στα Λουτρά της Μυτιλήνης[6] και σε άλλους ναούς της Λέσβου.
.......Οι ζωγράφοι, έφαρμόζοντας καινοτόμες μεθόδους στις αρχές τοϋ 20οϋ αίώνα, έπιδόθηκαν στήντέχνη τής φωτογραφίας διατηρώντας έργαστήριοκαί άποτυπώνοντας οί ίδιοι τό κτιριακό συγκρότημα καί καθημερινές στιγμές άπό τή λειτουργίατοϋ έργαστηρίου ζωγραφικής τους. Έναςάπό αύτούς τούς φωτογράφους ήταν ό Ίωάσαφ[7].
.......Η μεγάλη ζήτηση σε εικόνες δημιούργησε προϋποθέσεις μαζικής παραγωγής. Από τους πολλούς ζωγράφους στα Καυσοκαλύβια αναφέρουμε ενδεικτικά τον μοναχό Ιωαννίκιο από την Αίγινα στις αρχές του 20οϋ αιώνα. Εικόνες του κοσμούν ναούς, όπως τον Άγιο Νικόλαο Σύρου, Ευαγγελισμού Πειραιά[8].
.......Εγγραφές στο οικονομικό αρχείο της συνοδείας φανερώνουν παραγωγή άνω των επτά χιλιάδων εικόνων. Ο θρύλος των Ιωασαφαίων ζωγράφων διαδόθηκε ευρέως αποσπώντας τον έπαινο το Οίκουμενικού Πατριάρχη Ιωακείμ Γ’ του Μεγαλοπρεπούς που συχνά επισκέπτονταν τους ζωγράφους. Ο σουλτάνος Άβδούλ Χαμίτ τίμησε τους Ιωασαφαίους ζωγράφους με το Χρυσό Μετάλλιο των Ωραίων Τεχνών το 1900 και αργότερα με το παράσημο Μετζητιέ Γ’ Τάξεως[3].
.......Ευρέως γνωστή από τα έργα των Ίωασαφαίων είναι η εικόνα του Θεού Σαβαώθ[4]. Φορητή εικόνα του αγίου Μιχαήλ του Μαυρουδή που ανήκει στη συλλογή του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης φέρει την έπιγραφή: Έργον Αδελφότητος Ιωασαφαίων. Άθω 1899[5].
.......Από το εργαστήριό τους προέρχεται πλήθος νεότερων εικόνων, όπως του αγίου Γεωργίου στον ομώνυμο ναό στα Λουτρά της Μυτιλήνης[6] και σε άλλους ναούς της Λέσβου.
.......Οι ζωγράφοι, έφαρμόζοντας καινοτόμες μεθόδους στις αρχές τοϋ 20οϋ αίώνα, έπιδόθηκαν στήντέχνη τής φωτογραφίας διατηρώντας έργαστήριοκαί άποτυπώνοντας οί ίδιοι τό κτιριακό συγκρότημα καί καθημερινές στιγμές άπό τή λειτουργίατοϋ έργαστηρίου ζωγραφικής τους. Έναςάπό αύτούς τούς φωτογράφους ήταν ό Ίωάσαφ[7].
.......Η μεγάλη ζήτηση σε εικόνες δημιούργησε προϋποθέσεις μαζικής παραγωγής. Από τους πολλούς ζωγράφους στα Καυσοκαλύβια αναφέρουμε ενδεικτικά τον μοναχό Ιωαννίκιο από την Αίγινα στις αρχές του 20οϋ αιώνα. Εικόνες του κοσμούν ναούς, όπως τον Άγιο Νικόλαο Σύρου, Ευαγγελισμού Πειραιά[8].
[1] Ήλιοϋ,
«Άγιογράφοι, ζωγράφοι, χαράκτες», 52-53.
[2] Μοναχός Παϋλος Λαυριώτης, «Γέρων Ίωάσαφ ό Καππαδόκης (Β’)», Πρωτάτο 37 (Σεπτέμβριος-’Οκτώβριος 1992), 143-151· Πρωτάτο 38 (Νοέμβριος-Δεκέμβριος 1992), 180-190· ό ίδιος, Ιστορία τής Άδελφότητος Ίωασαφαίων τοϋ Άγίου Όρους, Άθήνα 1996.· Μ. Ι. Γεδεών, Ό Άθως, Άθήνα (άνατύπωση Ερμής) 21990, 329· Βλάχος, Ή χερσόνησος τοϋ Άγίου Όρους, 179· Α. Μωραϊτίδης, Μέ τοϋ βορηα τά κύματα, Ταξείδια-περιγραφαί-έντυπώσεις, Μετά πολλών είκόνων, έν Άθήναι 1927, 60-62· Πεντζίκης, Άγιον Όρος, 167· Ιερομόναχος Μάξιμος Καυσοκαλυβίτης, Ιερά Σκήτη Άγίας Τριάδος Καυσοκαλυβίων, Είκονογραφημένος Όδηγός, Προσκυνητάριο, Άγιον Όρος 1995, 37, 74.
[3] Χατζηιωάννου, Πανελλήνιον Λεύκωμα Έθνικής Εκατονταετηρίδος, 161-163, 167-168, 182-183· Κ. Δ. Καλοκύρης, Άθως. Θέματα άρχαιολογίας καί τέχνης. Έπί τη χιλιετηρίδι (963-1963), Άθήναι 1963, 253· Γεωργιάδου-Κούντουρα, Θρησκευτικά θέματα στή νεοελληνική ζωγραφική, 28-29· M. Enev,MountAthos. ZographMonastery, Σόφια 1994, 120.
[4] Γ. Α. Σωτηρίου, Τό Άγιον Όρος, ‘Ιστορία καί Τέχνη, Μετά 40 είκόνων, χάρτου, άρχιτεκτονικών κατόψεων κλπ, είς ίδιαιτέρους πίνακας καί έντός του κειμένου, Σύλλογος πρός διάδοσιν ώφελίμων βιβλίων, έν Άθήναις 1915, 133, είκ. 33· Γ. Σμυρνάκης, Ένθύμιον τοϋ Άγίου Όρους, Όδηγός καί ίστορικά σημειώματα, Μετά 50 καλλιτεχνικών είκόνων καί χάρτου τής Χαλκιδικής, Άθήνησι 1904, άρ. 33.
[5] Δώρα φέροντες: Ήμερολόγιο 2012, Δωρεές καί δωρητές στίς συλλογές τοϋ Μουσείου Βυζαντινοϋ Πολιτισμοϋ, Κείμενα-έπιμέλεια ύλης Η. Κατσαρίδου, Θεσσαλονίκη 2011, 44.
[6] Ίάκωβος Γ. Κλεόμβροτος Μητροπολίτης Μυτιλήνης,MytilenaSacra, τόμος δεύτερος, Ναοί-Κειμήλια (Α-Μ), Θεσσαλονίκη 1974, 267.
[7] Χατζηιωάννου, Πανελλήνιον Λεύκωμα Έθνικής Εκατονταετηρίδος, 162· Χεκίμογλου, «Μία συνοπτική αναδρομική παρουσίαση», 19, 62, 69, 76
[8] Χατζηιωάννου, Πανελλήνιον Λεύκωμα Έθνικής Εκατονταετηρίδος, 163.
http://www.pemptousia.gr
[2] Μοναχός Παϋλος Λαυριώτης, «Γέρων Ίωάσαφ ό Καππαδόκης (Β’)», Πρωτάτο 37 (Σεπτέμβριος-’Οκτώβριος 1992), 143-151· Πρωτάτο 38 (Νοέμβριος-Δεκέμβριος 1992), 180-190· ό ίδιος, Ιστορία τής Άδελφότητος Ίωασαφαίων τοϋ Άγίου Όρους, Άθήνα 1996.· Μ. Ι. Γεδεών, Ό Άθως, Άθήνα (άνατύπωση Ερμής) 21990, 329· Βλάχος, Ή χερσόνησος τοϋ Άγίου Όρους, 179· Α. Μωραϊτίδης, Μέ τοϋ βορηα τά κύματα, Ταξείδια-περιγραφαί-έντυπώσεις, Μετά πολλών είκόνων, έν Άθήναι 1927, 60-62· Πεντζίκης, Άγιον Όρος, 167· Ιερομόναχος Μάξιμος Καυσοκαλυβίτης, Ιερά Σκήτη Άγίας Τριάδος Καυσοκαλυβίων, Είκονογραφημένος Όδηγός, Προσκυνητάριο, Άγιον Όρος 1995, 37, 74.
[3] Χατζηιωάννου, Πανελλήνιον Λεύκωμα Έθνικής Εκατονταετηρίδος, 161-163, 167-168, 182-183· Κ. Δ. Καλοκύρης, Άθως. Θέματα άρχαιολογίας καί τέχνης. Έπί τη χιλιετηρίδι (963-1963), Άθήναι 1963, 253· Γεωργιάδου-Κούντουρα, Θρησκευτικά θέματα στή νεοελληνική ζωγραφική, 28-29· M. Enev,MountAthos. ZographMonastery, Σόφια 1994, 120.
[4] Γ. Α. Σωτηρίου, Τό Άγιον Όρος, ‘Ιστορία καί Τέχνη, Μετά 40 είκόνων, χάρτου, άρχιτεκτονικών κατόψεων κλπ, είς ίδιαιτέρους πίνακας καί έντός του κειμένου, Σύλλογος πρός διάδοσιν ώφελίμων βιβλίων, έν Άθήναις 1915, 133, είκ. 33· Γ. Σμυρνάκης, Ένθύμιον τοϋ Άγίου Όρους, Όδηγός καί ίστορικά σημειώματα, Μετά 50 καλλιτεχνικών είκόνων καί χάρτου τής Χαλκιδικής, Άθήνησι 1904, άρ. 33.
[5] Δώρα φέροντες: Ήμερολόγιο 2012, Δωρεές καί δωρητές στίς συλλογές τοϋ Μουσείου Βυζαντινοϋ Πολιτισμοϋ, Κείμενα-έπιμέλεια ύλης Η. Κατσαρίδου, Θεσσαλονίκη 2011, 44.
[6] Ίάκωβος Γ. Κλεόμβροτος Μητροπολίτης Μυτιλήνης,MytilenaSacra, τόμος δεύτερος, Ναοί-Κειμήλια (Α-Μ), Θεσσαλονίκη 1974, 267.
[7] Χατζηιωάννου, Πανελλήνιον Λεύκωμα Έθνικής Εκατονταετηρίδος, 162· Χεκίμογλου, «Μία συνοπτική αναδρομική παρουσίαση», 19, 62, 69, 76
[8] Χατζηιωάννου, Πανελλήνιον Λεύκωμα Έθνικής Εκατονταετηρίδος, 163.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου